«دستمزد هنرپيشه»

دستمزد هنرپيشگان بيشتر به صورتِ جنسي بود: پارچه، جواهر و گاه سكه‌ي طلا يا نقره، به هرحال نه خيلي بيشتر. كار آن دسته از هنرپيشگان سكه بود كه در خدمت امير و بزرگي بودند. آنها حقوق ماهانه مي‌گرفتند. از آن ميان مولير است، كه مي‌دانيم با چه گرفتاري‌ها روبرو بود.

بازيگران سيار، دلقك‌ها، ميم‌ها هميشه و همه‌جا اجازه‌ي چادرزدن، بساط پهن‌كردن و اجراي نمايش را نداشتند. از يك‌سو شهرداري‌ها و از سوي ديگر كليسا‌ها مانع كار آنها مي‌شدند. در كتابخانه‌ي ملي استراسبورگ اسنادي از سال‌هاي 1450 تا 1490 ميلادي موجود است كه موضوع، حداكثر مدت اجرا و وروديه‌يِ گروه‌هاي نمايش سيار را نشان مي‌دهد. بر پايه‌ي اين اسناد، كليسا در روزهاي ويژه‌يي از سال، از اصناف مي‌خواسته است كه با كمك گروه‌هاي نمايشي، صحنه‌هايي از زندگي قديس و حاميِ شهر را به نمايش بگذارند. نحوه‌ي كار چنين بوده است، كه هر صنف مي‌بايست يك صحنه از زندگيِ قديس را به نمايش درآورد. برنامه اين‌گونه بود كه اول دسته‌ي عزاداری راه‌مي‌افتاد. به مجردي كه به محل از پيش تعيين شده مي‌رسيد، نمايش گروهي كه وابسته به يكي از صنف‌ها بود، بازي خود را شروع مي‌كرد. با پايان نمايش، دسته دوباره راه مي‌افتاد و به محل معينِ ديگر مي‌رفت. آنجا گروه نمايشِ وابسته به صنف دوم كار خود را اجرامي كرد، قس علي ذالك.

به گروه‌ها در اين چند روز جا و غذا و هديه داده مي‌شد. وظيفه‌ي هنرپيشه مي‌شود گفت: كارگردانيِ برنامه‌ي مذهبي بود. اگر هنرپيشه-كارگردان در كار خود با موفقيت روبرو مي‌شد، اصناف و خانواده‌هاي ثروتمند، هركدام به چشم‌همچشميِ هم، آنها را بيش از يك‌هفته مهمان مي‌كردند و با هديه از آنها قدرداني مي‌كردند.

در قرون وسطي، در هر شهر، همچنانكه امروز هم در والنسيا Valencia (اسپانيا) و سي‌يه‌نا Siena (ايتاليا) معمول است، كميته‌ي برگزاري كارناوال انتخاب مي‌شد. هريك از اهالي شهر به ميل خود مبلغي، زير عنوان ماليات براي اجراي كارناوال، به كميته مي‌پرداخت. كميته با راي مخفي هنرپيشه‌يي را انتخاب مي‌كرد كه مي‌بايست با توجه به ويژگي‌هاي شهر، كاريكاتور كاردينال، شهردار يا شاهزاده را، بازي مي‌كرد. براي نمونه در لمباردي، Lombardie، ايتاليا در جشنِ «مسخره ها» هنرپيشه‌يي براي اجراي كاريكاتورِ كاردينال انتخاب مي‌شد. او با صورتك كاريكاتوريِ كاردينال به كاتدرال می‌رفت. كاردينال شخصا رداي خود را به او مي‌پوشانيد. هنرپيشه پشت منبر مي‌رفت و در ضمنِ خطبه‌يي در باره‌ي اخلاق، خطبه‌ها و اعمال كاردينال را به سخره مي‌كشيد.

اگر هنرپيشه در كارش ميان تماشاگران موفق بود، كاردينالِ مربوطه مي‌بايست بعد از اين مواظب خطبه خواندنش مي‌بود. چرا كه اگر شنوندگانش راضي نبودند، برايش شيشكي مي‌بستند. آورده اند كه كاردينال گوييدو بره‌شيا Guido Brescia پس از آنكه هنرپيشه‌ي مشهوري او را بدينگونه مسخره كرده بود، ديگر تمايلي به خواندن خطبه از خود نشان نداد. او سال بعد خواست اين سنت را به هم بزند كه مردم كاتدرال‌اش را به آتش ‌كشيدند. كاردينال از شهر فرارکرد و عاقبت با اين شرط كه دستورش را ملغي كند، مردم او را به شهر برمي‌گردانند.

به سخره كشيدن كاردينال‌ها و شاهزاده‌ها براي هنرپيشگان سخت گران تمام مي‌شد. آنها مي‌بايست شبانه، پس از شروع كارناوال و با حمايت مردم و با صورتك وارد شهر مي‌شدند و پس از پايان نمايش با اسكورتِ روستاييان، مخفيانه از شهر فراركنند. اگر غفلت مي‌كردند و گيرمي‌افتادند، تكه‌ي بزرگ‌شان گوش‌شان بود! به همين جهت هنرپيشه‌ها براي اين نوع قراردادها پول خوبي مي‌گرفتند.

درست برعكس بود حال و روز هنرپيشه‌هاي يونان باستان.آنجا هنرپيشه‌هاي حرفه‌يي "هنرمزد" بالايي مي‌گرفتند. برعكس، هنرمزد نويسندگان بسيار ناچيز بود، چندانكه كفاف زندگي‌شان را نمي‌داد. شايد به اين دليل بود كه برخي از آنها در نمايش خود نقش اول را بازي مي‌كردند.

11 سپتامبر 2002